کوردبوون تاوان نییە ئێمەش وەک هەموو ئەو نەتەوانەی ترین لەسەر هەسارەی زەوی، ئێمە مێژوویەکی دوور و درێژمان هەیە وەک یەکێک لە نەتەوە دێرینەکان، تەنانەت بەڵگەمان هەیە کە خاکی کوردان لانکەی مرۆڤایەتی بووە.
کۆنترین مرۆڤی تێدا ژیاوە وەک یەکێک لە بوونەوەرەکانی هەسارەی زەوی، بەدرێژایی مێژوو کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی هەڵوێستێکی وای نەبووە کە بووبێتە هۆی دروستبوونی دەوڵەتێک بۆ گەلێکی ستەم دیدە و زوڵم لێکراو.
هەڵکەوتەی خاکی کوردستان، بەجۆرێک بووە هەمیشە جێگەی ململانێی هێزە گەورەکانی جیهان بووە، هەموویان چاویان بڕیوەتە نیشتمانی کورد، لەهەموو وێزگەکانی مێژوو، هێزە داگیرکەرەکان هەر یەکە و بیانوویەکیان هەبووە بۆ داگیرکردن و هێرشکردنە سەر کورد.
هەردوو ئیمپڕاتۆری سەفەوی و عوسمانی بۆ زیاتر فراوانکردنی سنووری دەسەڵاتیان پەلاماری خاکی کوردیان داوە، زۆرجار بەهۆی پەلاماردانی ئەو دوو هێزە زیانی زۆر گەورە بەر کورد و خاکەکەی کەوتووە، تا ئەم سەردەمەش بەجۆرێکی تر هەمان کار دووبارە دەکرێتەوە، هەرجارە و بەبیانوویەک. یەکێک لە هۆکارەکانی تر، گرنگیی خاکی کورد بووە بە درێژایی مێژوو، سەرەڕای بەپیتی خاکەکەی رێڕەوێکی گرنگی بەیەک گەیاندنی زۆربەی ناوچەکان بووە، بۆیە زلهێزەکان هەوڵیان داوە، کە زۆرترین بەشی خاکی کورد بخەنە ژێر دەسەڵاتی خۆیان، بۆ ئەوەی کۆنتڕۆڵی زیاتری رێڕەوی بازرگانی بکەن لە ناوچەکە.
کورد بەدرێژایی مێژوو لە بەرخۆداندا بووە دژی داگیرکاری، بەژێردەستەیی رازی نەبووە، هەمیشە دژایەتی ئەو داگیرکەرەنەیان کردووە و کەسانی نیشتیمانپەروەر و شۆڕشگێڕ خەڵکیان جۆشداوە بۆ رزگاری و ئازادای و نیشتیمانپەروەری.
مێژووی داگیرکاری و دابەشکردنی خاکی کوردستان، دەگەڕێتەوە بۆ شەڕی چاڵدێران کە لەنێوان هەردوو هێزی سەفەوی و عوسمانی روویدا لە ساڵی 1514، پێش ئەو شەڕە کوردەکان لە ناوچەکانی خۆیان لەڕێگەی چەندین میرنشینەوە حکومڕانییان کردوە، دەسەڵاتێکی یەکگرتوویان نەبووە کە ئەمەش گرفتێکی گەورە بووە بە درێژایی مێژوو.
لە ساڵی 1555 سەوفەوییەکان و عوسمانییەکان پەیماننامەیەکی رەسمی تر دەبەستن، کە ناسراوە بە پەیمانامەی ئەماسیا، کە تێیدا بە فەڕمی سنووری هەردوولا دیاریدەکەن.
دوای ئەوە چەند ئاڵۆزییەک لە نێوان ئەو دوو هێزە دروست دەبێت، لەساڵی 1639 دووبارە پەیماننامەیەکی تر دەبەستن بەناوی پەیماننامەی زەهاو، کە تێیدا جەخت لەسەر خاڵەکانی پەیماننامەی ئەماسیا دەکەنەوە، بەمەش کێشەی کورد زیاتر قووڵ دەبێتەوە و سنوورە دابەشکراوەکان کاڵ نابنەوە.
لەساڵانی 1823 پەیماننامەی ئەرزڕۆم و ساڵی 1847 پەیماننامەی ئەرزڕۆمی دووەم و ساڵی 1911لە تاران پەیماننامەیەکی تر.
هەمووجارێک جەخت لەسەر پەیماننامەکانی پێشووتر کراوەتەوە کە تایبەت بوون بە دابەشکردنی خاکی کورد.
لەهەموو ئەو ساڵانە کوردەکان جەنگاون بۆ رزگاربوون لە دەستی داگیرکەران، لە رێکەوتننامەی (سایکیس- بیکۆ) شدا دووبارە زیانی گەورە بەر کورد کەوت کە لە ساڵی 1916 لە نێوان فەڕەنسا و بەریتانیا بۆ دابەشکردنی میراتی عوسمانییەکان بەسترا.
لەساڵی1920پەیماننامەی سیڤەر بەسترا لە نێوان عوسمانییەکان و براوەکانی جەنگی جیهانی یەکەم و هەندێک هێزی تر، لەم پەیماننامەیەدا تا رادەیەک بۆ یەکەم جار هیوایەک هەبوو کە کیانێکی سەربەخۆ بۆ کورد دروست بکرێت، بەڵام ئەم هیوایەش لە گۆڕ نراو لە ساڵی 1923پەیماننامەی لۆزان بەسترا و کوردیان بەتەواوی بێ هیوا کرد.

هەڵکەوتەی خاکی کوردستان، بەجۆرێک بووە هەمیشە جێگەی ململانێی هێزە گەورەکانی جیهان بووە، هەموویان چاویان بڕیوەتە نیشتمانی کورد، لەهەموو وێستگەکانی مێژوو، هێزە داگیرکەرەکان هەر یەکە و بیانوویەکیان هەبووە بۆ داگیرکردن و هێرشکردنە سەر کورد
دوای دروستبوونی دەوڵەتی عیراق، باشووری کوردستان بە دەیان قۆناغی سەختدا تێپەڕیوە، شۆڕشی شێخ مەحمود کە ئامانجی دروستکردنی کیانێک بوو بۆ کورد، لەلایەن بەریتانیاوە کۆتایی پێهاتووە، لەوکاتە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەرامبەر ئەم سیاسەتەی بەریتانیا بێدەنگ بوو، لەبەرامبەر هێرش و پەلامارەکانی عیراق لە نموونەی کیمیاباران و شاڵاوی ئەنفال و خاپوور کردنی هەزاران گوندی باشووری کوردستان، بێ دەنگی هەڵبژارد، ئەو دەنگە ناڕازییانەی هەشبوون جدی نەبوون.
لە جەنگی ئێران و عیراقدا بە درێژایی 8 ساڵ، زیانی گەورە بەر کورد کەوت و خاکەکەی ببووە سووتەمەنی ئەو جەنگە.
کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش بێدەنگ بوون، بەشێکیان پشتگیری ئێرانیان دەکرد بەشێکیش رژێمی سەدام.
لەدوای راپەڕینی 1991وە، بەشێک لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بە ناچاری پشتگیری کوردیان کرد بەهۆی نەمانی بەرژەوەندییان لەگەڵ سەدام.